پرستاری در بخش‌های سرطان تنها به رسیدگی پزشکی محدود نمی‌شود، بلکه نیاز به همراهی روانی، اجتماعی و حتی معنوی بیماران نیز وجود دارد. پرستاران در این مسیر نقشی پررنگ ایفا می‌کنند و آموزش کافی اهمیت ویژه‌ای دارد.
سرطان یکی از بیماری‌هایی است که روند رو به رشدی در جهان و ایران دارد و با افزایش تعداد بیماران، اهمیت مراقبت‌های تسکینی بیش از گذشته احساس می‌شود. مراقبت تسکینی به مجموعه اقداماتی گفته می‌شود که با هدف کاهش درد و رنج بیماران درگیر با بیماری‌های جدی انجام می‌شود و جنبه‌های جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی را در بر می‌گیرد. سازمان بهداشت جهانی مراقبت تسکینی را بخش جدایی‌ناپذیر خدمات سلامت می‌داند و تاکید دارد که همه اعضای تیم درمان، از جمله پرستاران، باید توانایی ارائه آن را داشته باشند. بیماران مبتلا به سرطان در طول مسیر بیماری، بیشترین زمان را در ارتباط مستقیم با پرستاران سپری می‌کنند، بنابراین نقش پرستاران در کیفیت زندگی آنان بسیار تعیین‌کننده است.
در ایران طی سال‌های اخیر موضوع مراقبت تسکینی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. اقداماتی از سوی شبکه ملی تحقیقات سرطان و وزارت بهداشت انجام شده، اما هنوز برنامه‌های آموزشی منسجمی برای اعضای تیم درمان، به‌ویژه پرستاران تدوین نشده است. بررسی‌های مختلف در کشور نشان داده‌اند که سطح دانش پرستاران درباره مراقبت تسکینی چندان بالا نیست و همین کمبود آموزشی می‌تواند مانعی جدی در ارائه خدمات مؤثر به بیماران و خانواده‌های آنان باشد. از سوی دیگر، تجربه‌های بین‌المللی نیز نشان داده‌اند که آموزش مستمر پرستاران می‌تواند نقش مهمی در ارتقای کیفیت مراقبت ایفا کند. به همین دلیل شناسایی نیازهای آموزشی پرستاران برای طراحی برنامه‌های مناسب یک ضرورت اساسی محسوب می‌شود.
در این خصوص، نیر سلمانی از دانشکده علوم پزشکی میبد دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد به همراه سه همکار خود پژوهشی را انجام داده‌اند. آنان به بررسی نیازهای آموزشی پرستاران شاغل در بخش‌های آنکولوژی درباره مراقبت تسکینی پرداختند. هدف از این پژوهش، روشن‌سازی اولویت‌های آموزشی و کمک به تدوین برنامه‌های مبتنی بر نیاز واقعی پرستاران در این زمینه بود.
این تحقیق به صورت یک مطالعه مقطعی–تحلیلی انجام شد. همه ۶۹ پرستار شاغل در بخش‌های آنکولوژی بیمارستان آموزشی درمانی شهید صدوقی یزد در این پژوهش شرکت کردند. داده‌ها از طریق پرسشنامه‌ای با عنوان «نیازهای آموزشی ضمن خدمت پرستاران در مراقبت تسکینی» گردآوری شد. سپس داده‌ها با نرم‌افزار آماری مورد تحلیل قرار گرفتند تا مشخص شود پرستاران در چه حوزه‌هایی بیشترین نیاز به آموزش را دارند.
بر اساس یافته‌ها، میانگین سن پرستاران حدود ۳۳ سال و سابقه کاری آنان نزدیک به ۹ سال بود. نتایج به دست آمده بیانگر آن بود که پرستاران در تمام ابعاد مراقبت تسکینی به آموزش نیاز دارند. مهم‌ترین نیاز آموزشی مربوط به «کنترل علائم و تسکین درد» بود. پس از آن، «مسائل اخلاقی و کار گروهی» و سپس «شناخت مفهوم مراقبت تسکینی» در اولویت قرار گرفتند. مواردی مانند «ارتباط و مشاوره»، «مراقبت قبل از مرگ» و «ملاحظات فرهنگی و معنوی» نیز در رتبه‌های بعدی نیازهای آموزشی قرار داشتند.
نتایج تحقیق همچنین نشان دادند که تفاوت معناداری میان نیازهای آموزشی پرستاران بر اساس سن یا سابقه کاری وجود ندارد. به بیان ساده‌تر، چه پرستاران جوان و چه با تجربه، همگی در این زمینه‌ها به آموزش نیازمند هستند. این موضوع اهمیت طراحی یک برنامه جامع و فراگیر آموزشی را دوچندان می‌کند.
این یافته‌ها نشان می‌دهند که بدون آموزش کافی، پرستاران نمی‌توانند به طور کامل نیازهای بیماران و خانواده‌های آنان را در فرآیند مراقبت تسکینی پاسخ دهند. به ویژه موضوع مدیریت درد که یکی از اصلی‌ترین وظایف پرستاران است، نیازمند دانش و مهارت ویژه‌ای است. همین‌طور مسائل اخلاقی و توانایی کار تیمی از جمله مواردی هستند که در محیط‌های پیچیده مراقبتی بسیار حیاتی‌اند.
مرور مطالعات مشابه در کشورهای دیگر نیز نشان داده است که اولویت‌های آموزشی پرستاران ممکن است متفاوت باشد. برای مثال، در برخی کشورها آموزش درباره «مراقبت قبل از مرگ» یا «ارتباط و مشاوره» در صدر قرار دارد. تفاوت‌ها اغلب به دلیل وجود یا نبود دوره‌های آموزشی قبلی است. در حالی که بسیاری از پرستاران در ایران هنوز هیچ کارگاه تخصصی درباره مراقبت تسکینی نگذرانده‌اند، در برخی کشورها این آموزش‌ها جزو دوره‌های اصلی پرستاری است.
در مجموع، نتایج پژوهش حاضر نشان دادند که طراحی برنامه‌های آموزشی هدفمند و مستمر برای پرستاران ضروری است. چنین برنامه‌هایی باید بر اساس نیازهای شناسایی شده، مانند مدیریت درد، اخلاق حرفه‌ای، ارتباط با بیماران و خانواده‌ها و توجه به ابعاد فرهنگی و معنوی، تنظیم شوند. اجرای این آموزش‌ها نه تنها کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان را بهبود می‌بخشد، بلکه رضایت شغلی پرستاران را نیز افزایش خواهد داد.
این یافته‌های علمی در مجله «پژوهش پرستاری ایران» منتشر شده‌اند؛ نشریه‌ای وابسته به انجمن علمی پرستاری ایران که به انتشار پژوهش‌های مرتبط با علوم پرستاری و ارتقای سطح دانش حرفه‌ای در کشور می‌پردازد.
انتهای پیام