در سال‌های اخیر، گسترش استفاده از فناوری‌های نوین در حمل‌ونقل شهری، نگاه‌ها را به سمت راهکارهای هوشمند برای حل معضل ترافیک و آلودگی در شهرهای بزرگ سوق داده است. اما آیا این راهکارها واقعاً چاره‌ساز هستند؟
با رشد جمعیت شهری و افزایش تقاضا برای جابه‌جایی سریع، نیاز به زیرساخت‌های پیشرفته‌تر و کارآمدتر حمل‌ونقل هر روز بیشتر احساس می‌شود. حمل‌ونقل شهری نه تنها ابزاری برای رسیدن از نقطه‌ای به نقطه‌ای دیگر است، بلکه نقشی اساسی در اقتصاد، سلامت، محیط‌زیست و کیفیت زندگی ایفا می‌کند. وقتی حمل‌ونقل به درستی مدیریت نشود، مشکلاتی مانند ترافیک سنگین، آلودگی شدید هوا و صدا، افزایش مصرف سوخت، و حتی کاهش بهره‌وری اقتصادی بروز می‌کند. از این رو، یافتن راه‌حل‌هایی تازه برای بهبود این وضعیت، به یکی از دغدغه‌های اصلی مدیران شهری و سیاست‌گذاران تبدیل شده است.
از سوی دیگر، زیرساخت‌های سنتی حمل‌ونقل شهری در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، به‌ویژه در کلان‌شهرهایی مانند تهران، پاسخگوی نیازهای کنونی شهروندان نیست. افزایش روزافزون تعداد خودروها، کندی اجرای پروژه‌های جدید حمل‌ونقل و نبود هماهنگی بین‌دستگاهی، همگی منجر به تشدید مشکلات موجود شده‌اند. در این میان، گرایش به استفاده از فناوری‌های هوشمند در حمل‌ونقل مانند تاکسی‌های اینترنتی به‌عنوان گزینه‌ای قابل‌اتکا مطرح شده است. اما اینکه این فناوری‌ها چقدر توانسته‌اند به توسعه اقتصادی و اجتماعی کمک کنند، هنوز جای بررسی دارد.
در همین زمینه، علیرضا استعلاجی، استاد جغرافیای انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری به همراه دو تن از همکاران دانشگاهی خود، پژوهشی را انجام داده‌اند تا نقش ابزارهای نوین حمل‌ونقل را در شرایط واقعی شهر تهران ارزیابی کنند. آن‌ها به‌طور خاص به بررسی تأثیر تاکسی‌های اینترنتی بر زندگی مردم، اقتصاد شهری و عدالت اجتماعی پرداخته‌اند.
برای انجام این تحقیق، پژوهشگران با گردآوری اطلاعات از منابع کتابخانه‌ای و همچنین نظرسنجی‌هاي میدانی از شهروندان تهرانی، تلاش کرده‌اند دید جامعی از وضعیت موجود به‌دست آورند. ابزارهای آماری و نرم‌افزارهای تحلیلی برای بررسی داده‌ها به‌کار رفته‌اند تا نتایج دقیق‌تری حاصل شود.
نتایج این پژوهش نشان می‌دهند که تاکسی‌های اینترنتی توانسته‌اند برخی تأثیرات مثبت بر زندگی روزمره مردم داشته باشند، از جمله افزایش دسترسی به خدمات حمل‌ونقل، صرفه‌جویی در زمان و بهبود نسبی کیفیت زندگی. با این حال، از نظر تأثیر بر توسعه اقتصادی، به‌ویژه اشتغال پایدار و کاهش بیکاری، نتایج چندان چشمگیر نبوده است. شغل‌هایی که در این حوزه ایجاد شده‌اند، عمدتاً موقتی و بی‌ثبات بوده‌اند.
در حوزه تأثیرات اجتماعی و فرهنگی، بیشترین تغییرات مثبت به دسترسی‌پذیری برابر در سطح شهر، کاهش زمان سفرها و افزایش رضایت کاربران مربوط می‌شود. با این حال، نبود تأثیر چشمگیر بر اشتغال پایدار، نشان می‌دهد که این فناوری‌ها بیشتر نقش مکمل دارند تا محرک اصلی توسعه اقتصادی. به‌عبارت دیگر، تاکسی‌های اینترنتی به تنهایی نمی‌توانند مشکلات ریشه‌ای حمل‌ونقل و اشتغال را حل کنند.
اطلاعات تکمیلی این پژوهش نیز حاکی از آن هستند که مردم از تاکسی‌های اینترنتی بیشتر به‌خاطر راحتی، قیمت نسبتاً مناسب و در دسترس بودن استفاده می‌کنند، اما این سیستم هنوز نتوانسته نقش پررنگی در کاهش بیکاری ایفا کند. به علاوه، تأثیرات مثبت حمل‌ونقل هوشمند بر محیط‌زیست و کاهش مصرف سوخت نیز نسبت به سایر گزینه‌ها مثل مترو، کمتر بوده است. پژوهشگران تأکید کرده‌اند که برای اثربخشی بیشتر، لازم است این سیستم‌ها با حمل‌ونقل عمومی هماهنگ شوند و به نیازهای واقعی شهر و شهروندان پاسخ دهند.
گفتنی است نتایج این تحقیق در فصلنامه علمی پژوهشی «جغرافیا» منتشر شده‌اند؛ نشریه‌ای وابسته به انجمن جغرافیایی ایران که به چاپ پژوهش‌های تخصصی در حوزه‌های مختلف علم جغرافیا می‌پردازد.
انتهای پیام
∎